TOKSOPLAZMOSİS

Toksoplazmozis 

  İnsanların da dâhil olduğu birçok tür omurgalı canlıda enfeksiyona neden olur. Buna karşılık sadece evcil kedilerin bağırsağında üreyebilir. Başka bir yerde üremesi mümkün değildir. Bu enfektif parazitler kedinin dışkısı ile dış dünyaya atılır ve buradan diğer canlılara sindirim sistemi yolu ile bulaşır. İnsanda konjenital ve doğum sonrası görülebilir. 

Etken ve Bulaşma Yolları 

  Toksoplazmanın etkeni toksoplazma gondiidir. Fetusa bulaşma plesenta yoluyla olur. Sonradan oluşan toksoplazmada ise bulaşma tam olarak bilinmez. Ancak hastalık çiğ et yiyenlerde ve kedi besleyenlerde daha sık görülmektedir. Bu nedenle oral yolla bulaştığı düşünülmektedir. Enfeksiyon kaynağı domuz, kedi, köpek, koyun, sığır, civciv, kuşlar, hayvan atıkları, plesenta ve topraktır. 

Epidemiyoloji

Patogenez ve Klinik Belirtiler 

  Ağızdan alınan ookistler bağırsakta açılır. Trofozoit şekle dönüşür. Trofozoitler bağırsak duvarını delerek kan ve lenf yolu ile kalp, akciğer, beyin, kas ve uterus gibi organlara yerleşir. Gebelerde ise plesenta yolu ile fetusa geçer. Hastalığın iki klinik şekli vardır. 

- Konjenital (doğuştan) toksoplazmozis: Hastalığın doğuştan olan şeklidir. 

Bazen belirti vermez. Ancak hafif ve ağır klinik belirtiler görülebilir. Yeni 

doğan bebekte sarılık, ateş, dalak ve karaciğer büyümesi, gözde, kas-iskelet ve sinir sisteminde bozukluklar görülür. 

- Akkiz (sonradan oluşan) toksoplazmozis: Genellikle belirti vermez. Belirti 

olanlarda ise bulantı, kusma, baş ağrısı, ateş, deride döküntü ve lenfadenopati vardır. 

Belirtiler

1.  Gebelerde enfeksiyon ve konjenital enfeksiyon
   • Parazitle daha önce enfekte olmuş ve parazite karşı immun yanıtı bulunan kadınlar gebe kaldıklarında parazitten etkilenmezler ve normal doğum yaparlar.
   • Parazitle daha önce karşılaşmamış ve immun yanıt gelişmemiş kadınlar gebelikleri sırasında enfeksiyona yakalanırsa meydana gelen taşizoitler plasentadan geçerek yavruyu da enfekte eder. Enfeksiyon gebeliğin ne kadar erken döneminde olursa yavruda tahribat da o kadar fazla olur. Bu dönemde tahrip olan hücreler belirli organ ve dokuları oluşturacağından genellikle fötüs ölür, abort şekillenir veya anomaliler meydana gelir. Gebeliğin ortalarından sonra doğuma yaklaştıkça oluşan enfeksiyonlarda ölüm ve abort giderek azalır. Bu durumda yavru ölü veya canlı doğar. Doğan yavru parazitle enfektedir. Buna konjenital toxoplazmosis denir. Annelerde çoğu kez abort dışında başka semptom görülmez. c) Konjenital toxoplasmosiste yavruda ensefalitis, deride kırmızı döküntüler, sarılık, hepatomegali, bunlara ek olarak da korioretinitis, hidrosefalus (kafasının, beyindeki basınçtan dolayı anormal büyük olması) ya da mikrosefali (bebeğin kafasının çok küçük olması) görülür. Doğumdan sonra ölüm oranı yüksektir. Sağ kalan bebeklerde ise zeka geriliği, konvülzyonlar, spastisite, beyin felci, sağırlık ve göz bozuklukları ortaya çıkmaktadır.
2. Diğer postnatal enfeksiyonlar
   1. Çoğu olay belirtisizdir (asemptomatik) veya hastalığa doğru bir tanı konmadan geçmektedir.
   2. En yaygın klinik formu lenfoadenopatidir. Lenf yumruları şişer, bitkinlik, keyifsizlik, depresyon, boğaz ağrısı görülür. Ateş olabilir. Lenf yumruları uzun süre şiş kalır
   3. Ekzantemli form: Bu formda vücutta tifus hastalığındakine benzer ekzantemler (deride kabarık döküntüler) oluşur. Ek olarak, atipik pnöymoni, myokarditis, meningoensefalitis şekillenir. Ölüm görülebilir. Lenf yumruları bazen şişer.
   4. Serebrospinal form: Bu form ateş, ensefalitis, konvulsiyonlar, lenfoadenopati ve sonuçta ölümle sonuçlanır. Bu formun oluşması nadirdir.
   5. Oftalmik form: Kronik korioretinitis görülür.
3. Nükseden toksoplazmozis


  Kronik toksoplazmozisli (doku kistleri taşıyan) kişilerde immun sistemde bozukluklar yapan AIDS gibi hastalıklar ile immun sistemi baskılayan uzun süreli ilaç uygulamaları (organ nakillerinde reddi engellemek için veya bazı kanser türlerinin tedavisinde) sonucu açılan kistlerden çıkan bradizoitler taşizoit formuna dönüşerek tekrar hızla çoğalır. Böylece akut enfeksiyon nüksetmiş olur. Bu durumda enfeksiyon şiddetli seyreder.

Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları 

  Gebelerde hastalık belirti vermeyebilir. Ancak bu arada fetusa hastalığın geçişi mümkündür. Hastalık akut, subakut veya kronik seyredebilir. Gebelerde peş peşe düşüklere neden olur. Serolojik testlerle tanı konur.

Tanı

  Laboratuar testleri ile tanı koyulur. (Kanda yapılan bazı Serolojik testler ile spinal sıvı, amniotik sıvı, plasenta, lenf yumruları, kemik iliği ya da diğer dokulardan yapılan testlerle) tanı konmaktadır.

Tedavi

  Hafif belirtili akut toksoplazmozisin tedavisi gerekmez. Ancak belirtiler iki haftadan çok süren veya şiddetli belirtileri olan hastalarda; doğuştan hasta bebeklerde, retinokoroidit olanlarda ve hamilelerde tedavi gerekir. Tedavide çeşitli ilaçlar kullanılır. Göz tutulmasında kortiosteroid verilebilir. Korunma: Hamile kadınlar, toksoplazma antikorları yönünden kan muayenesinden geçirilmelidir. Bunlar negatif olsa da hamileler kedilerden uzak durmalı, iyi pişmemiş veya çiğ et yememelidir. Sebze ve meyveler iyice yıkanmalı veya pişirilmeli, elle çiğ ete dokunulduktan sonra iyice yıkanmalıdır.

Komplikasyonları 

  Konjenital toksoplazmada sarılık, göz bozuklukları, mikrosefali, makrosefali, düşük, ölü doğum görülebilir. 

  Akkiz şekilde ise görme bozuklukları, epilepsi, konvülsiyon görülebilir. 

Korunma 

Toksoplazmadan korunmanın en etkili yolu hijyen kurallarına uymaktır. 

1.  Et ve sakatat grubu yiyecekler yeteri kadar piştikten sonra yenmeli (kesildiğinde en iç noktasının rengi kahverengiye dönmeli, kırmızı kalmamalı).
2. Et ve et ürünlerini pişirme sırasında tatmamaya dikkat edilmelidir.
3. Kedilere et ve sakatat grubu yiyecekler verilirken aynı şekilde pişirilmeli. Kedilerin fare, kuş avcılığı engellenmeli.
4. Kedi dışkıları günlük uzaklaştırılmalı. Kedi dışkısını uzaklaştırma işlemini, mümkünse evdeki diğer bireyler üstlenmelidir. Bu mümkün değilse, hamile bayanlar bu işlemi yaparken eldiven kullanılmalıdır.
5. Taze çiğ süt içilmemeli.
6. Hamile bayanlar et, sakatat gibi gıdalara çıplak elle dokunmamalı, sebzeleri çok iyi yıkadıktan sonra tüketmelidir.
7. Çiğ kırmızı et, tavuk eti ve deniz ürünleri ile temas etmiş olan kesme tahtaları, tabaklar, bıçak, çatal ve kaşıklar ve eller, sıcak sabunlu suyla yıkanmalıdır.
8. Pişirilmeden birkaç gün önce dondurulmuş etin enfeksiyon taşıma riski oldukça düşüktür.
9. En önemli konu, kedilerimizi enfeksiyondan korumaktır. Bunun için kedilerimize hazır mama ya da çok iyi pişirilmiş gıdalar vermek gerekmektedir. Kedilerimizin evden çıkmaması sağlanmalıdır.
10. Hamile bayanların, sokaktaki kedilere (özellikle yavru kedilere) dokunmaması önerilir.
11. İşlem görmemiş su içilmemesi önerilmektedir.