Ankilostomyaz ve Nekatoryan
Kabızlık ya da ishal, karında şişlik, anemi ve deri döküntüleri ile karakterize çengelli solucanların neden olduğu hastalıktır.
Etken ve Bulaşma Yolları
Ankilostomyazın etkeni, ankilostoma dueodenaledir. Nekatoryazisin etkeni, necator americanustur. Yaşam döngüsü 4-6 haftayı gerektirir ve birbirlerini izleyen kendi kendine bulaşmalar (oto enfeksiyon) olduğu için kuluçka süresini saptamak zordur. Her iki parazit de ince bağırsakta yaşar. Bulaşma enfekte kişilerin dışkılarına temas ile oluşur. Bu kurtçukların vücuda girişi ise kontamine toprağın deriye teması ile bulaşır. Giriş genellikle ayak parmakları arasından,nadir olarak da ağız yolu girer. Gıdalarla alınan etkenin mukozayı delerek vücuda girmesiyle oluşur.
Klinik Belirtiler
Etkenin giriş yerinde kaşıntı, kızarıklık, ağrı, şişlik, papül ve vezüküler döküntü görülür. Bundan bir hafta sonra da öksürük ses kısıklığı ve balgam oluşur. Anemi, baş dönmesi, kalp yetersizliği, dalgınlık ve uykusuzluk da görülür. Çocuklarda gelişme geriliğine neden olur. Parazit sayısı çoksa travmatik ve mekanik zararları vardır. Bağırsak epitelini tahriş ederek mikroorganizmalara giriş kapısı hazırlar. Alerjik ve toksik zararları da vardır. Çok kez klinik belirti yoktur. Geceleri daha fazla olmak üzere anüs çevresinde şiddetli kaşıntı, bazen karın ağrısı, ishal, ıkıntı, iştahsızlık, kilo kaybı, rektum iltihabı ve dışkıda kan görülür. Bazen burun kaşıntısı, ağızdan salya akması, diş gıcırdatması ve baş dönmesi gibi belirtiler de görülebilir. Deride döküntüler, anemi, büyümede gecikme, toksemiye bağlı uykusuzluk, sinirlilik, üro-genitalorganlarda kaşıntı (özellikle kadınlarda) görülebilecek diğer belirtilerdir. Kıl kurdu kolonun dışında vulva, vajen ve uterusa geçer. Hatta överlere ve periton boşluğuna da geçebilir. Ayrıca, hayvanlarda görülen kıl kurdu da vardır. Ancak, bu insanlara geçmez.
Patogenez
Deriden vücuda giren kurtçuklar (larva) deride dermatitis, papül, vezikül gibi tablolara sebep olur. Larvalar kan yoluyla sağ kalbe, buradan da akciğerlere geçer. Akciğerlerde ufak kanamalara, fazla larva olursa pnömoniye sebep olur. Akciğerlerden trakea ve farenkse gelen larvalar yutularak mide ve ince bağırsağa geçer, ince bağırsakta kancaları ile tutunarak yerleşip gelişir.
Vücuda alınan parazitler 2 ay sonra erişkin helmint hâline gelir. Dişleriyle bağırsak mukozasını tahriş ederek (dişleyerek) epitel hücre ve kanla beslenir. Yetişkin bir kancalı kurt, insandan bir günde 0.15 mi. kan emer ve 5 yıldan daha fazla bir süre bağırsağa yapışık olarak yaşayabilir.
Kan emme ve toksik etkileri ile demir eksikliği anemisine sebep olurlar. Ayrıca, bağırsakta açtıkları yaralardan başka mikroorganizmalar girerek yeni enfeksiyonlara sebep olurlar. Klinik belirti olarak; derideşiddetli kaşıntı, papül, vezikül, kırmızı plâklar ve döküntüler görülebilir. Deri belirtilerinden bir hafta sonra (akciğerlerde) öksürük, ses kısıklığı, balgam görülür.
Etkenin ince bağırsakta yerleşmesi sonucu; bulantı, kusma, hazım bozuklukları, ishal, kabızlık, dışkıda kan, özellikle aç karnına mide ağrıları, karında şişlik, bünyede zayıflık ve anemi görülür. Anemi sonucu, başdönmesi, dalgınlık, kalp yetersizliği, uykusuzluk görülür. Sürekli veya düzensiz ateş, apandisit ve çocuklarda büyüme geriliği de belirtiler arasında sayılır. Kanda eozinofillerin yüksek olması ve dışkıda kan bulunması önemli lâboratuvar bulgularıdır.
Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları
Tanı, dışkıda yumurta görülmesi ile konur. Kanda eozinofillerin yüksek olması ve dışkıda kan önemli laboratuvar bulgularıdır.
Komplikasyonları
Pnömoni, kalp yetmezliği, anemi, büyüme bozuklukları, apandisit, ince bağırsak iltihabı gibi komplikasyonlar görülür.
Korunma Yolları
Hastalar tedavi edilerek etkenin çevreye yayılması önlenir. Özellikle hastalığın yaygın olduğu bölgelerde dışkının çevre ile temasının kesilmesi (kanalizasyon veya tuvalet atıklarının tarla, bahçe sulama veya gübrelemede kullanılmaması), toprakta larvaların öldürülmesi, toprakla deri temasının engellenmesi, halkın parazitler ve bulaşma yolları konusunda eğitilmesi önemli korunma yollarıdır.
Hemşirelik Bakımı Ve Tedavisi
Tedavide etkili ilâçlar vardır. Tek dozla veya daha uzun süreli tedavi şekilleri vardır. Tedaviden iki hafta sonra dışkı kontrolü yapılır, etken varsa tedavi tekrarlanır. Anemi ve komplikasyonlar varsa bunlara yönelik tedaviler uygulanır. Özel bir bakımı yoktur. Beslenmeye önem verilmesi gerekir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder