GIDA ZEHİRLENMELERİ

                 

Gıda Zehirlenmeleri 

  İnsanlarda birçok hayvansal ve bitkisel gıdalarla zehirlenmeler görülür. 
Mikroorganizmalarla veya toksinlerle kontamine olmuş besinlerin yenmesi ya da içilmesi ile oluşur. Besin zehirlenmesi ani olarak başlar. Besin zehirlenmesine neden olan 
mikroorganizmalar şunlardır: 

-Bakteriler: Salmonellalar, şigellalar, stafilokoklar, A grubu beta-hemolotik 
streptokoklar, clostridium perfringens (klostridyum perfringens), clostridium 
botulinum, bacillus cereus (basillus sereus) ve vibro parahemolitikus 
-Virüsler: Hepatit B virüsü 
-Parazitler: Trichinella spiralis (trişin). 

Etken ve Bulaşma Yolları 

  Stafilokoklarla oluşan gıda zehirlenmelerinde etken, staphylococcus aureus 
(stafilokok auerus) ve stafilokok albustur. Çeşitli enzim ve enterotoksinleri ile hastalık yapar. Sıcak aylarda çabuk bozulan gıdaların yenmesine bağlı zehirlenmeler ile oluşur. 
  
  Kuluçka süresi 1-7 saat, genellikle 2-4 saattir. 

  Streptokok gıda zehirlenmelerinde etken, streptokok viridans ve streptokokus fesalistir. Kuluçka süresi, 4-5 saattir. 

  Clostridium perfringens zehirlenmelerinde etken, clostridium perfringens, 
clostridium welchidedir. Kuluçka süresi 5-24 saat, ortalama 10-12 saattir. Bulaşma kontamine besinlerin yenmesi, sığır eti ve kümes hayvanlarının eti ile bulaşır. 

  Botulizm etkeni, clostiridium botilinumdur. 7 çeşit toksini vardır. Dünyada 
belirlenen en şiddetli besin zehirlenme türüdür. Kuluçka süresi, 2 saat ile 6 gün arasında değişir. Ortalama 12-36 saattir. Bulaşma, kontamine besin maddeleri ile oluşur. 

  Basillus sereus gıda zehirlenmesi etkeni, basillus sereustur. Gıdalarla bulaşır. 

  Vibrio parahemolitikus gıda zehirlenmelerinde etken, vibrio parahemolyticustur. 

  Deniz ürünleri ile yapılan gıdalarla bulaşma oluşur. 

Patogenez ve Klinik Belirtiler 

  Stafilokok gıda zehirlenmesi ani başlayan bulantı, kusma, tükürük salgısında artma, karın ağrısı ve kramplar ile hızlı nabız, hâlsizlik ve ishalle başlar. Ağır seyrettiği durumlarda hipotansiyon, kollaps ve şok oluşur. 

  Streptokok gıda zehirlenmesinde bulantı, kusma, karın ağrısı, bağırsak krampları ve ishal görülür. İshal kanlı ve balgam şeklindedir. 

 Colostrium Perfringers zehirlenmelerinde karın çevresinde ağrı, ishaller ve bulantı görülür.

 Botulizm, aynı yemeği yiyenlerde toksin dozuna bağlı farklı belirtiler gösterir. 

Bulantı, kusma, gırtlak kası felci, ses kısıklığı, bulanık görme, çift görme, ışığa karşı refleks kaybı ve şaşılık görülür. Nörolojik bulgular, giderek artar; kaslarda güçsüzlük, ağız kuruluğu, yutma güçlüğü, yüz felçleri, solunum güçlüğü, solunum felci ya da dolaşım yetmezliği gelişir. Müdahale edilmezse hasta ölebilir. 

  Basillus sereus gıda zehirlenmelerinde sıvı kaybı görülür. 

Vibrio parahemolitikus gıda zehirlenmelerinde etken, gastrointestinal sistemde ürer. Mukozal ishal ve ülserasyonlar görülür. 

                         

Belirtiler

  Gıda zehirlenmesi yaygın olarak ağrı karın krampları, ishal, bulantı, kusma, halsizlik, ateş, üşüme ve titreme, baş ağrısı vb. ile kendisini gösteriyor.

  2-6 Saat içerisinde kusurlu gıda ya da mikroplu su içme ile belirtileri görmeye başlarsınız. Sürenin uzunluğu gıdanın türüne, yeme miktarına ve vücut direncinize bağlıdır.

Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları 

  Stafilokoklarla oluşan gıda zehirlenmelerinde kusmuk kültüründe etken veya 

enterotoksinlerinin tespiti ile tanı konur. 

  Streptokok gıda zehirlenmelerinde hastalık, kusmuğun bakteriyolojik muayenesi ile teşhis edilir. 

  Botulizmde hastaların idrar, dışkı ve kusmuklarında toksinin görülmesi ve anaerop kültürde basilin üremesi ile tanı konur. 

  Bacillus sereus gıda zehirlenmelerinde dışkı muayenesi ile tanı konur. 

 Gıda zehirlenmelerinde dışkı muayenesi ve kültür yapılması ile tanı konur. 

Risk Faktörleri

  Gıda zehirlenmesi için özellikle savunmasız olan kesim bebekler ve yaşlılardır. Bu kişiler için ayrıca özen gösterilmesi gerekmektedir.

  Böbrek hastalıkları veya diyabet olanların veya sık sık yurtdışın seyahatlere çıkmak zorunda kalan kişilerin de dikkatli olması gerekir.

  Özellikle gebe ve emziren kadınların gıda zehirlenmesinden kaçınmaları çok önemlidir.

Tedavi

  Gıda zehirlenmesi yaşayan hastalara bol bol ve sık sık sulu yiyecekler vermek/içirmek gerekir. Çoğu durumda hastalık kendiliğinden giderilir. Bazı hastalar ise ancak antibiyotik tedavisi ile hastalığı geçirebilmektedirler.

  Gıda zehirlenmesi önlemek için yemeklerden önce eller yıkanmallı, tırnak temizliğine önem gösterilmeli, besinler yıkanmadan yenmemelidir. Taze ürünler tüketmeye özen göstermeniz gerekmektedir. Ayrıca içtiğiniz suları da filtrelemeniz daha iyi olacaktır.



Komplikasyonları 

  Stafilokok besin zehirlenmelerinde hipotansiyon, dehidratasyona bağlı kalp ve böbrek 

hastalıkları görülür. 

  Botulizmde solunum ve kalp yetmezliği, üriner sistem enfeksiyonları, aspirasyon pnömonisi ve geçici felçlerdir. 

  Diğer gıda zehirlenmelerinde stafilokok besin zehirlenmesinde görülen 

komplikasyonlar görülür. İhbar edilmelidir. Zehirlenme merkezinden ücretsiz bilgi edinilebilir. (Zehir DanıĢma Merkezi tel nu. 0800 314 79 00) 

Korunma 

-Konserve satın alırken ve kullanırken şişe ve kapağına dikkat edilmeli. 

-Besinlerin hazırlama, pişirme ve servisinde besin hijyenine uyulmalı. 

-Kişisel hijyen kurallarına uyulmalı. 

-Gıdaların saklanma sürelerine dikkat edilmeli. 

-Pastörize edilmiş süt ve süt ürünleri kullanılmalı

-İçme suyunu güvenilir kaynaklardan temin etmeli, güvenilir değilse kaynatın ya da eczanelerden satın alacağınız klor tabletlerini kullanım talimatına uygun 

olarak kullanarak besin zehirlenmelerinden korunabilir.