Sarılık)
Tüm dünyada görülen ve bilinen en eski hastalıktır. Halk arasında sarılık diye adlandırılır. Akut viral bir enfeksiyondur. Hepatit A Virüsü (HAV)’nün neden olduğu ve özellikle sarılık ve karaciğer tutulumu ile kendini gösteren bir infeksiyon hastalığıdır. Özellikle sosyoekonomik seviyenin daha düşük olduğu ülkelerde görülmektedir. Bu ülkelerde çocukların önemli bir kısmı yaşamlarının ilk 10-15 yılında sarılıkla birlikte veya sarılıksız olarak HAV infeksiyonunu geçirmektedirler. Hepatit A maalesef bulaşıcıdır, toplumda hastalığı geçirmemiş duyarlı olan herkesi etkileyebilir. İyi bir kişisel hijyen hastalığı önleyebilir.
Etken ve Bulaşma Yolları
RNA virüslerinden Hepatit A virüsüdür. Etken, soğuk ve dış ortama dayanıklıdır. Klora az hassastır. Formalinle, ultraviyoleye 3-4 gün dayanabilmektedir. Kuluçka süresi, 12-40 gün arasında değişir. Ortalama olarak 25-30 gün arasıdır.
Hepatit A‟nın kaynağı, hasta ve portörlerin dışkı ve idrarları ile ağız salgılarıdır. Bulaşma ağız yoluyla olur. Kirli ya da kontamine sular, yiyecekler, içecekler, eşyalar, iyi pişmemiş sebze, yumurta, midye, istiridye ve sütle bulaşma olur. Yaz mevsiminde dondurma, buz, konserve, hatta simit ve sandviçle de bulaşma olmaktadır.
Yaş, ırk, cins ayrımı gözetmeden hastalık görülür. Hepatit A, bulaştırıcılığı ikter (sarılık) belirtisi başlamadan 15-20 gün önce başlar, 1 ay kadar devam eder. Süreler kesin değildir.
Belirtiler
Çocuklar klinik belirtiler bariz hale gelmeden hastalığı geçirmiş olabilirler. Erişkinlerin ise önemli bir kısmında (%75) belirtiler ortaya çıkar. Bunlar ne gibi belirtilerdir?
-Gözlerde sararma %90
-Hafif ateş
-İdrar renginde koyulaşma
-Hafif kas ve eklem ağrıları
-Halsizlik, isteksizlik, kırıklık
-İştahsızlık
-Bulantı, kusma
-Karın ağrısı
-İshal
-Ateş
Sarılık bulguları 3-4 haftada kaybolur ve 6-8 haftada hastalar tamamen iyileşir. Hepatit A geçirenlerin yaklaşık % 15’i hastaneye yatmak zorunda kalır. Sonuç genelde iyidir, ancak hastaların %1 inde ilerleyici hepatit denilen durum ve ölüm meydana gelebilir.
Risk Grupları
1. Endemik bölgeye seyahat edenler
2. Hepatit A oranı yüksek toplumlardaki tüm çocuklar
3.Hepatit A’lı hastayla yakın teması veya seksüel teması olanlar
4. Homo-biseksüel, çok sayıda seks partneri olanlar
5.Uyuşturucu kullananlar
6.Çocuk ve yaşlı bakım merkezlerinde kalan çocuklar, yaşlılar ve çalışanlar
7.Hepatit A virüsü ile çalışan araştırıcılar
8.Pıhtılaşma ürünleri alanlar
9.Hijyen uyumunun zayıf olduğu temizlik işçileri ve gıda çalışanları
10.Kanalizasyon işçileri
11.Kronik Karaciğer hastalığı (Hepatit B, C gibi) olan ve hepatit A geçirmemiş kişiler
Patogenez ve Klinik Belirtiler
Hepatit A'da belirtiler iki dönemde incelenir.
-Sarılık öncesi dönem (preikterik dönem): Etken, sindirim sistemi ile alınır.
İnce bağırsak epitel hücrelerine yerleşip çoğalır. Bulantı, kusma, iştahsızlık,
hâlsizlik, baş ve karın ağrısı ile yağlı yiyeceklere karşı tiksinme görülür. Bu
dönemde hastanın idrarı koyu çay rengindedir. Bu bulgu hepatit A hastalığının
en tipik belirtisidir.
-Sarılık dönemi (ikterik dönem): Çocuklarda sarılık öncesi dönemde görülen
belirtilerde geçici iyileşme görülür. Ateş düşer, iştah açılır, hâlsizlik azalır. Bu
iyileşme yetişkinlerde pek görülmez. Sklerada (göz akı) sararma görülür ve
daha sonra tüm vücuda yayılır. Yetişkinlerde 3-4 hafta devam eder.
Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları
Hepatit A hastalarının %98‟i iyileşmektedir. Hastanın yaşı, sağlık durumu gibi faktörler, hastalığın klinik seyrini etkilemektedir. Hastalığın iyileşme dönemi yetişkinlerde, çocuklarda ve gençlerde farklıdır.
Hepatit A'da idrarda bilirübin, ürobilinojen ve eritrosit sayısı artar. Sedimantasyon yükselir. Kaşıntı, ciltte tuz biriktiğinde görülür. Hastalığın kesin tanısı karaciğer fonksiyon testlerinin (ALT, AST) yüksek çıkması ile konur.
Tanı
Tanı hastalığın belirtileri, muayene bulguları ve laboratuvar testleri ile konulur. Bunun için Gastroenteroloji veya enfeksiyon hastalıkları uzmanı ile görüşmek gerekmektedir. Önerilen tetkikler sonuçlarının değerlendirilmesi ile tanı konulur. Böylece hastanın mevcut durumu, aktif olarak hastalık geçirip geçirmediği, taşıyıcı olup olmadığı, karaciğerin bu hastalıktan ne derece etkilendiği, her Hangi bir tedaviye gerek olup olmadığı, takibin hangi aralıklarla yapılacağı gibi soruların cevapları ortaya çıkar.
Tedavi
Akut viral hepatit A’da etkene özgül bir tedavi yoktur. Belirtiler başladıktan sonra infeksiyonun seyrini değiştirecek bir ilaç mevcut değildir. Hastaların çoğu evinde istirahat ettirilip, belirli aralıklarla kontrole çağırılarak takip edilir. Hızlı ilerleyen hepatit, koagülasyon bozukluğu, ensefalopati gibi komplikasyonları olan, şiddetli karın ağrısı ve kusması olan, sarılığı ortaya çıkan veya karaciğer testlerinde anormal bulgular ortaya çıkan hastalar hastanede izlenir.
Diyet: İlk günlerde hastalar genelde iştahsız olduklarından sindirimi kolay besinler (meyve suyu, açık çay, süt, çorba, püre, kızarmış ekmek, bal, reçel ve yoğurt) verilmelidir. Ancak hastaya yemesi için ısrar edilmemelidir; çünkü karaciğer kendini korumak için iştah azaltıcı bazı önlemler alabilir. Böyle bir durumda iştah açılınca hemen proteinli besinler verilir. Karbonhidratlı gıdalar normal şekilde verilmeye devam edilir. Tuzsuz yemeğe gerek yoktur. Alkol kesinlikle yasaklanır. Günlük alınan yağ miktarı 50 gramı geçmemelidir. Günlük kalori 3000 i geçmemelidir. Sarılık ortadan kalktıktan sonra 6 ay boyunca alkol, kızartma, yağlı, baharat ve mezeler verilmez.
İlaç: Sindirim zorluğu olanlara sindirimi kolaylaştırıcı ilaçlar verilir. Ayrıca B ve C vitaminleri verilir. Kaşıntı, bulantı-kusma için de gerekirse ilaç verilebilir. Kusmaları fazla olanlara sıvı kayıplarının yerine konması için serum takılabilir. Yine hastanın durumuna göre ilaç tedavisi hekim tarafından başlanabilir.
Hepatit A kronikleşmez (müzmin), yani sonuçta siroz gibi son dönem karaciğer yetmezliğine yol açmaz.. Fakat nadiren ağır seyredebilir ve ölümle sonuçlanabilir.
Hastalık tekrarlamaz. İyileşince hayat boyu koruyucu bağışıklık bırakır.
Aşı
-Koruyuculuğu erişkinlerde en az 25 yıl, çocuklarda ise 14-20 yıldır.
-Lokal reaksiyonlar dışında ciddi bir yan etkisi yoktur. Aşı yerinde ağrı, baş ağrısı ve halsizlik görülebilir. Aşı içeriğindeki maddelere duyarlı olanlara kontrendikedir.
-Hepatit A aşısı 2 yaş altında lisans almamıştır ve seropozitif olan annelerden doğan çocuklarda zayıf immünite bırakmaktadır. Aynı anda immunglobülinle birlikte verilirse immünojenitesi düşmesine rağmen korunmayı azaltmaz.
Komplikasyonları
Hepatit A hastalığında nadiren ensefalopati ve aplastik anemi görülür. Bildirimi zorunlu hastalıktır.
Korunma
-Ellerin sık sık yıkanması, kontamine olma olasılığı bulunan besinlerin
pişirilmesi, suların kaynatılması gibi hijyenik önlemler alınmalıdır.
-Hasta kişinin aktif olarak kullandığı ortak araç gereçlerin temizliği ve izole
edilmesi en önemli korunma yöntemidir.
-Hijyen ve sağlık kurallarına uyulması, bulaşma riskini azaltabilir, ancak
tamamen engelleyemez.
-Hepatit A hastalığından tam korunmanın en etkili yolu, aşılanmadır. Karaciğer hastaları, pıhtılaşma faktör hastalığı olanlar, okul çağındaki çocuklar ve mesleki riski olanlar aşılanmalıdır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder