ŞARBON

Şarbon 

  Şarbon; keçi, koyun, sığır, at gibi hayvanlar arasında salgınlar yaparak çok sayıda hayvanın ölümüne neden olur. Hayvan ürün ve atıklarının insanlara bulaşması ile oluşan zoonotik (hayvanlarda görülen) hastalıktır. 

Etken ve Bulaşma Yolları 

  Etken, bacillus antracistir. Gram pozitif, hareketsiz, sporlu basillerdir. Dış şartlara dayanıklıdır. Kuluçka süresi 2-7 gündür. Hasta hayvanlara ait et, deri, kemik, yün, kıl, kan, dışkı ve bunlarla kontamine eşyalarla bulaşma oluşur. Vektörlerle de bulaĢma olmaktadır. 

  Şarbon; yaş, cins ve ırk ayrımı gözetmeden deri işçisi, çoban, hamal ve  hayvan ürünleriyle uğraşan insanlarda görülür. 

Belirtiler

  İnsanlarda akciğer, deri ve sindirim sistemi şarbonu olmak üzere 3 tip şarbon hastalığı vardır. Hayvanlarda görülen belirtilerle insanlarda görülen belirtiler benzerdir.

  Akciğer şarbonunda; solunum yoluyla alınan mikrop, akciğerlere yerleşir. Burada yara oluşur ve nefes almada problemler ortaya çıkar. Bakteri vücuda girdikten sonra, bir hafta içerisinde belirtiler görülür. Başta soğuk algınlığı gibi görünür. Birkaç gün sonra ateş iyice yükselir. Lenf bezleri şişer ve nefes almada zorluk görülür. Hastada şok ve koma gelişebilir. Akciğer şarbonuna yakalanan kişiler, erken tedavi edilmediği takdirde menenjit tablosu ortaya çıkar. Antibiyotik kullanılması bir işe yaramaz. Hastalığın ortaya çıkması en az 10 bin bakterinin vücuda girdiğini göstermektedir.

  Deri şarbonu; hayvanlardaki bakterilerin deriyle temas etmesi sonucu ortaya çıkan ve en çok görülen şarbon tipidir. Deride bir yara varsa mikrop, vücuda girer. Deride yaralar meydana getirir. Ateş yükselmiş, bulantı ve kusma görülmektedir. Antibiyotikler tedavi amacıyla kullanılabilir.

  Sindirim sistemi şarbonu; şarbonlu hayvanların etlerinin yenmesiyle ortaya çıkar. Etlerin iyi pişmemiş olması ya da çiğ tüketilmesi, önemli bir faktördür. En çok öldüren şarbon tipidir. Çünkü sindirim sisteminde kanamalara yol açar. Kan kusma ve kanlı dışkı görülür. Tedavi için antibiyotik kullanılmasının etkisi henüz açıklanamamıştır.

Patogenez ve Klinik Belirtiler 

  Şarbon yerleştiği yere göre isimlendirilir. 

-Deri Şarbonu: En çok şarbon deride görülür. El, yüz ve bacaklarda yerleşir. 

Basillerin girdiği yerde kaşınma, yanma ve pire ısırığı gibi maküller oluşur. 

Yara kenarları, hafif kalkık ve ağrılı değildir. Makülvezikül hâline gelince patlar 

ve siyah kabuk oluşur. 

  Genel belirtiler olarak kırgınlık, hâlsizlik, baş ve karın ağrısı, ateş görülür. şarbon göğüs, göz kapakları, ağız, dil ve deri altının gevşek olduğu yerlere yerleşir. Küçük, ağrısız vezikül ve ödem maligna (şarbon ödemi) oluşur. 

             

-Akciğer Şarbonu: Bulaşma, tozların solunum yolu ile alınmasıyla oluşur. 

Hastalıkta ateş, yorgunluk, bitkinlik, öksürük, balgam çıkarma, göğüs ve kas 

ağrıları görülür. 

-Bağırsak Şarbonu (intestinal Şarbon): Bulaşma iyi pişmemiş hasta hayvanın 

etinin yenmesi, etkenle kontamine olmuş diğer besinlerin yenmesi ile oluşur. 

Bulantı, kusma, iştahsızlık, karın ağrısı ve kanlı ishal gibi belirtileri görülür. Kan basıncı düşer; toksemi, kollaps ve şok görülür. 

           

Klinik Tanı ve Laboratuvar Bulguları 

  Hastalığın tanısında, hastanın mesleği, hayvanlarda şarbon salgını, ağrısız kaşıntılı makül, papül, vezikül, ödem üzerinde siyah kabuk gibi belirtilerle diğer hastalıklardan ayırt edilir. Laboratuvar tahlilleri ile doğrulandığında kesin tanı konur. 

Tedavi

  Şarbon tedavisinde kullanılan yöntem antibiyotik tedavisidir. Bir çok antibiyotik şarbon bakterisini yok edebilir. Akciğer şarbonu olan hastalarda yüksek dozlarda antibiyoik verilir. Süresi yapılan testler sonucu bakterinin hala vücutta olup olmadığına bağlıdır. Deri şarbonu olan hastalarda ise, yaraların olduğu deri bölgesine pansuman yapılır. Herhangi bir cerrahi operasyona gerek yoktur. Ayrıca şarbon insandan insana bulaşmadığından hastanın yakınlarına herhangi bir tedavi uygulanmasına gerek yoktur.

  A.B.D’de biyoterör uzmanlarından biri olan Ken Alibek, şarbondan şüphelenen kişilerin aldığı bir paketi ya da mektubu açmadan önce buharlı ütü ile ütülemesinin mikrobu öldürebileceğini söylemektedir. Fakat mutlaka buharlı olması gerekir. Çünkü şarbon mikrobu kuru ortama dayanıklıdır.

Aşı

  Şarbona karşı en etkin korunma yöntemi aşılanmadır. Başlangıçta 15 günde bir 3 doz, devamında 6 ayda bir 3 doz, sonrasında yılda 1 doz şeklinde yapılır. Özellikle büyük ve küçük baş hayvan yetiştirenlerle çiflik işiyle uğraşanlar en önemli risk gruplarını oluşturdukları için bu kişilerin salgın zamanlarında, mutlaka aşılanması gerekir. Bu aşı şimdilik laboratuvar personeli, hayvan artıkları ile çalışan veya tehdit altında bulunan askeri personel için kullanılmaktadır.

 Merkezi Evrak ve Arşiv Müdürlüğü tarafından gönderilen, biyolojik ve kimyasal maddelere karşı şüphe emareleri ve alınması gereken tedbirler aşağıda belirtilmiştir.

Komplikasyonları 

  Kalp yetmezliği, gastro intestinal kanama, şarbon menenjiti, septisemi ve koma gibi komplikasyonlar görülür. 

Korunma 

  Şarbon hayvanlardan insanlara geçen bulaşıcı bir hastalıktır. 

-Hasta ve ölen hayvanların cesetleri yakılır veya kireçli derin çukurlara gömülür. 

-Yüzeyde olursa şarbon sporları solucan ve böceklerle toprak yüzeyine 

taşınabilirler. 

-Hayvan sürülerini şarbon sporları bulaşık olan otlaklardan uzaklaştırmalıdır. 

-Buradaki otlar yakılmalıdır. BulaĢık ahır artıkları ve gübreler de yakılmalıdır. 

-Şarbon sporları insanlara meslek ilgisi dışında yün ve deriden bulaşır. 

-Kuşkulu maddeler yakılıp yok edilir. 

-Hasta insanlarda kullanılan pansuman maddeleri yakılmalı ve mâdenî âletler  strerilize edilmelidir. 

  Şarbon mikrobu, toprakta yıllar boyunca canlı kalabilir. Şarbon hastalığının görüldüğü bu bölgelerde hayvanlar için kullanılan şarbon aşısı yapılmalıdır. Bu aşı insanlada kullanılmaz. Böylece mikrobun hayvanlarda hastalık yapmasının önüne geçilir. Ayrıca bu bölgedeki hayvanlarla temas etmekten kaçınmak, etini yememek hastalıktan korunmaya yardmcı olur.

  Şarbondan şüphelenilen durumlarda mutlaka sağlık kuruluşlarına başvurulmalıdır. Hayvan ürünlerini kullanan endüstri kuruluşlarının kontrolden geçirilmeleri gerekir. Bu kuruluşlarda çalışan kişilerin de temizliğe dikkat etmeleri gerekir.

  Şarbonun biyolojik bir silah olduğunu ve terör amaçlı kullanıldığını söylemiştik. Genelde paket ya da zarf yoluyla insanlara ulaştırılıyor. Eğer şüpheli bir durum varsa; mutlaka paketi ya da zarfı açmayın. Paketi bir kaç torbaya birden geçirip, ağzını iyice bağlayın ve etrafta paketten gelen toz varsa mutlaka temizleyin. Daha sonra ellerinizi iyice sabunlayın. Bundan sonra yetkililere durumu bildirip işi onlara bırakın.