ENFEKSİYON HASTALIKLARININ EVRELERİ

Enfeksiyon Hastalıklarının Evreleri

  Enfeksiyon hastalıkları birçok özellikleri ile diğer hastalıklardan ayrılırlar. Enfeksiyon 
hastalıkların çoğunun tedavileri en azından teorik olarak mümkündür. Doğru ve zamanında tedavi edildiklerinde büyük çoğunluğu hiç bir sekel bırakmadan tam şifa bulmaktadırlar. Yaygın olmaları, uygun tedavi edildiklerinde tam şifa ile sonuçlanmaları ve tedavi edilmediklerinde ise ölüm yada sekelle sonuçlanmaları nedeniyle bu hastalıkları bütün hekimlerin kolayca tanıması ve temel tedavileri uygulayabilmesi bir mecburiyet olarak görülmektedir. 
Enfeksiyon hastalıklarına birçok farklı ajanlar sebep olabilmektedir ve bu hastalıklar bütün organları etkileyebilmektedir. Enfeksiyonların oluşturdukları semptom ve bulguların tamamına yakını başka hastalıklarda da ortaya çıkabilen genel bulgulardır. Elbette bazı semptom ve bulgular etken patojene özgü yada kuvvetle o hastalığı ihsas eder özellikte olabilmektedir. 

  Enfeksiyon hastalıklarının seyrinde temel olarak altı farklı dönem olduğu söylenebilir:
Enfeksiyon hastalıklarının seyrinde temel basamaklar: 
1-Etkenle karşılaşma ve enfektif ajanın alınması
2-İnkübasyon dönemi 
3-Prodrom dönemi 
4-Spesifik klinik bulgular dönemi 
5-Nekahat dönemi 
6-İyileşme dönemi 

1-Etkenle karşılaşma ve enfektif ajanın alınması 

  Etkenle karşılaşma sonucunda enfektif ajan vücuda girer ve enfeksiyonu başlatır. Bu giriş ağız yoluyla olursa ağız ve barsak mukozasından emilme şeklinde olabilir yada buralara yerleşebilir. Etken solunum yoluyla, mukozalardan penetre olarak, zedelenmiş yada bütünlüğü bozulmuş ciltten, kan yoluyla veya cinsel yolla da vücuda girebilir. 

2-İnkübasyon (Kuluçka) dönemi: 

 Enfeksiyon etkeninin vücuda girmesinden prodromal belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen dönemdir. Bu dönemde  semptom ve bulgu yoktur. İnkübasyon süresi enfektif ajanın türüne, vücuda giren etken miktarına/sayısına, virülansına ve konağın direncine göre değişebilmektedir. Ancak her enfeksiyon hastalığı için kabul edilen bir asgari ve azami inkübasyon süresi bulunmaktadır. Bu sürenin sonunda hastalık belirtileri ortaya çıkabilir, enfeksiyon hiç gelişmeyebilir veya enfeksiyon latent olarak geçirilebilir. Toksinlerin neden olduğu hastalıklarda inkübasyon döneminin kısa olması mortalite riskinin artışı anlamına gelebilir. Enfeksiyonların teşhisi, önlenmesi ve tedavisinde inkübasyon döneminin bilinmesi çok önemlidir. Muhtemel enfeksiyon kaynağı temas sonrasında enfeksiyonu aldığı kuvvetle tahmin edilen kişiler tecrit edilerek hastalığın yayılması önlenebilir. Ayrıca bu kişilere profilaksi yapılarak hastalığın gelişmesi tamamen önlenebilir veya daha hafif 
geçirilmesi sağlanabilir. HIV riski olan maruziyetlerde proflaktik amaçlı antiretroviral tedavi ile HIV gelişmesi önlenebilmektedir. Benzer şekilde kuduz, tetanoz ve hepatit etkenlerine maruz kalan kişilere immunglobulin ve/veya aşı yapılarak hastalık gelişmesi önlenebilmektedir. 

3-Prodrom Dönemi 

  İnkübasyon döneminin sonundan tipik klinik bulguların ortaya çıkmasına kadar olan, genellikle özgül olmayan bulguların ve belirtilerin bulunduğu dönemdir. Bu dönemin uzunluğu için kesin bir süre verilemez. Çoğu zaman gelişen özgül olmayan bulgular spesifik klinik bulgularla iç içe girmiştir. Genellikle bir kaç gün yada bir hafta kadar sürebilir. Bu dönemde, özgül olmayan ateş, baş ağrısı, halsizlik, iştahsızlık, bulantı, kusma, bitkinlik, sırt ve eklem ağrıları gibi sistemik belirtiler görülür. Enfeksiyonun giriş yeri cilt veya mukoza ise daha sık olmakla beraber ciltte lokal şişlik ve kızarıklık, solunum yolu ve bazen de gıda ile bulaşan enfeksiyonlarda boğaz ağrısı, nezle, irritatif öksürük gibi lokal semptomlar da olabilir. 

4-Özgül klinik bulgular dönemi 

  Prodrom dönemin sonundan hastalığın ileri dönemine kadar olan devredir. Bu 

dönemde görülen belirtilerin en azından bir kısmı o enfeksiyon hastalığına has 

bulgulardır. Bunlar lokal veya genel semptomlar ve belirtiler olabilirler. Bu semptom ve belirtiler etkenin yerleşmiş olduğu sistemde yaptığı spesifik patolojik değişmelerdir. Her hastalıkta farklılıklar görülse bile değişik sistemlere ait bulguların bir ya da birkaçı enfeksiyon hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkarlar. Bu bulguların bir kısmı pek çok hastalıkta görülen özgül olmayan belirtilerdir ancak bir kısmı o hastalığa tamamen özel ve tanı koyduracak patognomonik bulgular olabilir. Bir kısmı ise kuvvetle bir yada birkaç enfeksiyon hastalığını düşündürür. Özgül klinik bulgular dönemi esas hastalık dönemi olarak kabul edilir. Bu dönemin sonunda kişi bu hastalıktan tamamen iyileşir veya hastalık ölüm ile sonuçlanabilir. Şifayla sonuçlanan durumlarda, ciddi klinik bulgular dönemini klinik belirtilerin 

azalması dönemi (defervesans) takip eder. Bu süre hastalığa ve hastaya bağlı olarak bir kaç gün ya da hafta sürebilir. Klinik belirtiler bittikten sonra enfeksiyonun şiddetine göre bir nekahet (konvelesans) dönemi vardır. Nekahet dönemi çok uzun olabilir. Bu dönem içinde veya bu dönem sonunda erken veya geç komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Tüm bu dönemler geçirilip bittikten sonra hastalığın normal seyri tamamlanmış olur. 

  Klinik seyri etkileyen birçok faktör vardır ve bu faktörlerin de etkisiyle hastalığın seyri her zaman aynı olmaz. Etken mikroorganizmanın özellikleri, hastanın daha önceden aşılı olması yada daha önce aynı hastalığı geçirmesiyle oluşmuş kısmi bağışıklık, erken dönemde alınan kısmen etkili tedavi ve genel vücut direnci gibi bazı faktörler nedeni ile bir kısım enfeksiyonda klinik seyir klasik bilgilerle uyuşmayabilir veya tüm klinik bulgular tam olarak gözlenmez. Buna “Abortif Enfeksiyon” denir. Erken dönemde verilen tedaviler enfeksiyonların silik seyretmesinde önemli bir nedendir. 

5-Nekahat Dönemi 

  Nekahat; bir hastalığı geçiren şahsın tamamen eski sağlığına kavuşabilmesi için geçen süreye verilen addır. Nekahat devresi hastalığın özelliğine ve kişiye bağlı olarak çok kısa veya çok uzun sürebilir. Bu süreyi; hastanın yaşı, genel vücut direnci, hastalığın cinsi, uygulanan tedavi ve bakım kalitesi etkileyebilir. Hastalar bu devrede hastanede veya evinde kalabilir. Hastalarda bu dönemde hareketsiz kalmaktan dolayı tromboflebit ve emboli gibi komplikasyonlar sıklıkla ortaya çıkabilir. Bazı akut hastalıklar sonrasındaki nekahat döneminde aşırı derecede yorgunluk ve halsizlik olabilir. Bu özellikle influenza ve viral hepatitler gibi bazı viral hastalıklarda  görülebilmektedir. Tifo ve kolera gibi bazı bakteriyel enfeksiyonların sebep olduğu ağır nekahat dönemleri, antibiyotiklerin bulunmasından sonra ehemmiyetlerini kaybettiler ve süreleri oldukça kısaldı. Nekahat dönemi esnasında hastanın iyi beslenmesi ve istirahati gereklidir. Bazı enfeksiyon hastalıklarında, nekahat dönemindeki kişilerden alınan serumlar bol miktarda antikorlar içerdikleri için pasif bağışıklıkta kullanılabilmektedir. 

6-İyileşme Dönemi 

  Nekahat dönemi sonrasındaki dönemdir. Artık bu dönemde hastalık tamamen iyileşmiştir. Herhangi bir semptom veya bulgu kalmadığı gibi vücut fonksiyonları da tamamen normale dönmüştür. İyileşme döneminde kişilerde geçirilen enfeksiyon hastalığının sekelleri kalmış olabilir (tüberküloz menenjit gibi) yada kronikleşmiş bir hastalık ise kronik formu devam edebilir (kronik hepatit gibi).