ÜNİTE III: VİRÜS VE BAKTERİLEN SEBEP OLDUĞU HASTALIKLAR

BAKTERİLER

  Gözle görülemeyen, ancak mikroskopla saptanabilen yarar­lı ve zararlı işlevleri olan tekhücreli canlılar. Zar arlan bir insanı ya da hay­vanı öldürebilecek boyutlara varabilen bu canlıların günümüzde değerlendiril­mekte olan birtakım yararlı işlevleri de vardır. Doğadaki varlıkları ilk kez 17. yüzyılın başlarında Antony Van Leeuwenhock’un mikroskobu keşfetmesiyle saptandı; bilim adamları tarafından in­celenmesi oldukça uzun zaman sonra gerekleşti. Latince küçük çubuk anla­mına gelen “basterium” sözcüğü 19. yüzyılın ortalarına kadar bilim sözlü­ğüne girmedi. Bakterilerle ilgili ilk ge­niş bilgiye Alman botanikçisi F. C. Cohn’un bakterilerle ilgili kitabında rastlanır. Cohn’un mikroskop kullana­rak bakterilerle ilgili elde ettiği bilgile­rin günümüzde de doğrulukları sür­mektedir.
Bakteriler dünyasını incelerken onlara iki değişik açıdan bakmak yararlı olur; hastalık yapan bakteriler ve yararlı bakteriler. Hastalık yapan bakterilerin oluşturduğu zararlı olaylara

• verem,
• ti­fo,
• kolera,
• frengi,
• belsoğukluğu,
• teta­nos,
• boğmaca,
• malta humması,
• şarbon,
• veba,
• botulizm,
• difteri hastalıkları,
• çeşitli organlardaki iltihaplar,

 
VİRÜS

  Hastalık yapan en küçük organizmaların genel adı. Boyutla­rı metrenin milyarda biri gibi küçük birimlerle ölçülebilir. İst­er RNA biçiminde olsun (örneğin grip virüsü), ister DNA biçiminde olsun (örneğin uçuk virüsü) hep­si bir tek nükleik asitten ibarettir. İçinde bulundukları canlı hücrede asalak gibi davranırlar. Cansız or­tamda üreyip’ çoğalamazlar. İnsan­larda hastalık yapan virüslerin sayısı oldukça yüksektir. Virüs organizmada bulunduğu çeşitli be­lirtilerle ortaya çıkar; ancak bazen hiç belirti olmayabilir.

• Bazı virüs­ler içinde bulundukları hücreyi tahrip eder; bazıları bulundukları hücrelerin aşırı ölçüde çoğal­malarına yol açar (siğil gibi birta­kım urlar bunun sonucudur).
• Bazı kanserler de virüslerden ileri gelir.
• Virüs hastalıklarının bir bölümü yalnız insanlarda (kızamık),
• Bir bölümü ise hem insanlarda, hem hayvanlarda (kuduz) hastalık ya­par.
• Mikrop hastaya doğrudan doğ­ruya (hastadan ya da sağlam ta­şıyıcıdan) geçebileceği gibi dolaylı yoldan da geçebilir (hepatit virüsü sudan, sarıhumma virüsü böceklerden- geçer).