-Kan ve kan ürünleri ile bulaşan hastalıklardan Korunma Yolları ve Önlemleri
1- Öykü ve fizik muayene ile HIV, HBV ve kanla bulaşan diğer patojenlerle infekte hastaları ayırdetme olanağı bulunmadığından tüm hastaların kan ve diğer vücut sıvıları potansiyel olarak infekte kabul edilerek gerekli önlemler alınmalıdır.
2- Aşağıdaki işlemler sırasında mutlak surette eldiven giyilmeli, işlem bittikten veya hasta ile temastan sonra eldiven değiştirmeli ve eldivenler çıkartıldıktan hemen sonra eller yıkanmalıdır:
a) Her hastanın kan ya da diğer vücut sıvıları veya bunlarla kontamine yüzeylerle temas riski olduğunda,
b) Her hastanın mukoza veya sağlam olmayan derisiyle temas riski olduğunda,
c) Kan alma, damara girme veya benzeri bir intravasküler işlem sırasında.
3- Eğer eller veya diğer cilt yüzeyleri hastanın kan ya da diğer vücut sıvılarıyla kontamine olursa derhal su ve sabunla yıkanmalıdır.
4- İğne batmasını önlemek için “disposible” iğneler kullanıldıktan sonra plastik kılıfları tekrar takılmamalı, iğneler enjektörden çıkartılmamalı, eğilip bükülmemelidir. Kullanılmış iğne, enjektör, bistüri ucu ve diğer kesici aletler imha edilmek üzere delinmeye dirençli sağlam kutulara konulmalıdır. Bu kutular servis içinde kullanıma uygun ve kolay ulaşılabilir yerlerde bulundurulmalıdır.
5- Yapılan tıbbi bir işlem sırasında kan veya diğer vücut sıvılarının sıçrama olasılığı söz konusuysa (örneğin kemik iliği aspirasyonu, lomber ponksiyon yapılması gibi) ağız, burun ve gözleri korumak amacı ile maske ve gözlük takılmalı, diğer vücut yüzeylerine bulaşmayı önlemek için koruyucu önlük giyilmelidir.
6- Eksüdatif deri lezyonları olan sağlık personeli, bu lezyonlar iyileşinceye kadar hastalarla direkt temastan ve hastalarla ilişkili aletlere dokunmaktan kaçınmalıdır.
7- Acil koşullarda ağız ağıza resüsitasyon ihtimalini minimale indirmek amacıyla ağızlık, ambu vb. ventilasyon aletleri resisütasyon gerekebilecek yerlerde hazır bulundurulmalıdır.
8- Beden fonksiyonlarını kontrol edebilen HIV ve/veya HBV infeksiyonlu hastaların rutin bakımı sırasında eldiven ya da koruyucu önlük giyilmesine gerek yoktur.
9- Gebe sağlık personeline HIV ve/veya HBV bulaşma riski, gebe olmayanlardan daha fazla değildir. Ancak her iki virüsün de perinatal dönemde bebeğe de geçme riski olduğundan, gebe personelin önerilen önlemlere özel bir dikkatle uyması sağlanmalıdır.
10- İnfeksiyöz diyare, pulmoner tüberküloz tanısı veya şüphesi olması gibi özel izolasyon önlemleri gerektiren haller dışında HIV/HBV infeksiyonlu hastaların ayrı özel odalarda bulundurulmalarına gerek yoktur. HIV ve diğer infeksiyonları olan hastalar diğer bir immunosupresif hastayla aynı odada tutulmamalıdır.
-Cinsel Yolla Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları ve Önlemleri
Cinsel etkinliğin başlama yaşı olabildiğince geciktirilmelidir. Gençler, CYBH’ye daha duyarlıdır ve CYBH edinme riski, yaşam boyu edinilen eş sayısı ile doğru orantılı olarak artar.
Enfekte olmadığı bilinen bir eş ile benimsenecek tek eşli yaşam biçimi, korunmada önerilen bir önlem olmakla birlikte, çok güvenilir bir yol değildir. Siz tek eşli olabilirsiniz ama eşinizin tek eşli olduğundan emin olamayabilirsiniz!
Kondom (Kaput, kılıf, prezervatif) kullanmak, cinsel etkinlik gösteren kişilerin CYBH’den korunmasında halen en güvenilir yöntemdir. Cinsel ilişkinin her çeşidinde (vajinal, anal, oral) ve her ilişkide kullanıldığı taktirde ve doğru kullanılması halinde koruyuculuğu %100’e yaklaşmaktadır. Ülkemizde, hem erkekler hem de kadınlar için kondom mevcuttur.
Kesici-delici aletlerin ortak kullanılmasından kaçınılmalı, mutlaka kullanılacaksa, uygun şekilde temizlenmesine özen gösterilmelidir. Bu amaç için en yaygın kullanılan madde, %10’luk hipoklorit (evlerde kullanılan çamaşır suyu) solüsyonudur.
HİV bulaşma riskinin en fazla olduğu anal (makattan) ilişkiden kaçınılmalı, eğer bu tür ilişki tercih edilecekse mutlaka kondom kullanılmalıdır.
Tedavi edilebilir CYBH’nin saptandığı kişiler mutlaka hekim gözetiminde ilaç kullanmalıdır. CYBH’nin tedavi edilmesiyle, genel toplumdaki HİV olgularının %40 oranında azaldığı gösterilmiştir.
Çok eşli bir yaşamı tercih edenler, eş sayılarını kısıtlamaya özen göstermelidir. CYBH riski, eş sayısı arttıkça yükselir.
CYBH’ye ait belirtileri olan kişilerle cinsel ilişkiye girmekten kaçınılmalı, bu kişiler tıbbi yardım almaları konusunda teşvik edilmelidir.
Yukarıda tanımlanan yakınmalardan herhangi birinin görülmesi halinde vakit kaybetmeden bir hekime başvurulması, hastalığın tam tedavi edilebilmesi açısından önemlidir. Hekime danışmadan, hastanın yakınlarının veya eczacıların önerisi ile uygulanan tedavilerin, hastaya yarardan çok zarar getireceği unutulmamalıdır.
CYBH saptanan kişiler, eşlerini mutlaka bu durumdan haberdar etmeli ve eşlerinin de tıbbi yardım almasını sağlamalıdır.
CYBH tedavisi görenler, tedavi bitinceye dek cinsel ilişkiden kaçınmalıdır.
B. DOLAYLI TEMAS YOLUYLA BULAŞMA YOLLARI
-Solunum Yolu İle Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları ve Önlemleri
Ağız, burun mukozasının bir bariyerle kapatılması (cerrahi maske, tülbent, mendil) gerekir. Hastanın kendisi, hasta yakınları yada hasta ile yakın temas edecek görevliler tarafından kullanılır.
Ağız ve burunu kapatmalı kullanıldıktan sonra boyun etrafında bırakılmamalıdır.
Giyildikten sonra ellenmemelidir. Maskeyi çıkarttıktan sonra eller yıkanmalıdır.Öksüren ve hapşıran hastaların hapşırırken ve burunu temizlerken tek kullanımlık mendiller ile ağzı ve burnu kapatması için uyarılmalı, kullanılmış mendilleri en yakın çöp kutusuna atması sağlanmalı, öksürdükten , hapşırdıktan, mendil kullandıktan, solunum salgılarıyla ve kirli yüzeylerle temas ettikten sonra elleri yıkamasının gerekliliği anlatılmalıdır. Bu konu ile ilgili broşürler hazırlanmaktadır. Dünyada kullanılan birkaç örnek aşağıdadır. Solunum yolu ile bulaşan hastalığı olan hastaların yattığı alanlarda ziyaretçi sayısı kısıtlanmalıdır.
-Sindirim Yolu İle Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları ve Önlemleri
Sağlık eğitimi, korunma yöntemlerinin ilk basamağıdır. Kişilere hastalıkların bulaşma yolları anlatılıp, korunmada en başta gelen yöntem olan bireysel temizlik öğretilmelidir. Özellikle el yıkamanın önemi vurgulanmalıdır. Birçok enfeksiyon hastalığının kontrolünde kişisel temizlik alışkanlıkları çok önemlidir. Mikropların bulaşma olasılığını azaltmak için, elleri sık yıkamak gerekir. Kişisel hijyen bireyin sağlığını sürdürmek için yaptığı öz bakım uygulamalarını içerir. Kişisel bakım ve hijyen, bireyden başlayarak genele yayılan temizlik zincirindeki en önemli halkalardan biridir. Ortak kullanım alanlarında çapraz bulaşmayı önlemek için kişisel hijyene gereken önem verilmelidir.
1- Her türlü öksürük ,aksırık esnasında mutlaka kağıt mendil kullanılmalı ve sonrasında eller temiz su ve sabun ile yıkanmalıdır. Halen dünyada en sık ve en çok görülen hastalıklar grubunu enfeksiyon hastalıkları oluşturmaktadır. Doğru el yıkama şekli ve alışkanlığının insanlara kazandırılması halinde bu hastalıkların sıklığında önemli azalmalar olacaktır.
2- Mikroplar kuru yüzeylerde büyüyemez ve çoğalamazlar. Bu nedenle ellerimizi yıkadıktan sonra iyice kurulamalıyız.
3- Özellikle ılıman iklimlerde insan ve hayvan dışkısı ile kirlenen sularda pek çok mikroorganizma üreyebilir ve bir yerden bir yere taşınabilir.
4- Su ve besinlerle bulaşan hastalıklardan korunmak için sebze ve meyveler iyice yıkanarak tüketilmelidir.
5- Sokakta yada açıkta satılan ve kaynağını bilmediğimiz yiyecekleri tüketmemelidir.
6- Gıdaların üstünü kapalı tutarak sinek ve böceklerden korumalıdır.
7- Gıdaları satın alırken son kullanma tarihine ve içeriğine dikkat etmelidir.
8- Çöp torbalarının ağızları kapatılmalı ve çöpler kapaklı çöp kovalarında muhafaza edilmelidir.
-Vektörlerle Bulaşan Hastalıklardan Korunma Yolları ve Önlemleri
Hastalıkların önlenmesinde kişiye yönelik önlemlerden biri aşılamadır. Aşısı bulunan hastalıklardan büyük ölçüde korunmak mümkündür. Aşılama ile bebeği henüz anne karnındayken, yenidoğan dönemindeyken yada çocukluk dönemindeyken çeşitli hastalıklardan koruyabiliriz.
Hayatın her döneminde uygulanabilecek aşılar vardır, dozuna ve aşı takvimine uygun olarak yapıldığında kişiyi belirtilen hastalığa karşı korurlar.
.JPG)
